Update logging.md

Author: dotnetgoo

c-.net/web-development/asp.net-core-web-api/logging.md

@@ -1,2 +1,125 @@
+---
+description: Muhammad Xodjayev
+---
+
 # Logging
 
+**.NET’da log**  qilish (qayd qilish) oson ishlardan biri albatta. Lekin undan to’g’ri foydalana olish bu sizning darajangizni ham aniqlab berishi mumkin. Log qilishda ehtiyot bo’lish kerak, lekin qanday? Bugun **ILogger**  o’zi nima va qayerdan kelib qolyapti, uni qayerda va qanday holatda ishlatsak bo’ladi shularni batafsil ko’rib chiqamiz, kettik!
+
+----------
+
+### ILogger nima?
+
+**ILogger — Microsoft.Extensions.Logging**  dan keladigan interface. U bizga **.NET’da**  oson yo’l bilan log qilishimizga imkon beradi.  **Dependency Injection (DI)** orqali biz ILogger’ni ishlatmoqchi bo’lgan Class’imizga Inject ya’ni ichiga kirg’izamiz:
+
+```
+using Microsoft.Extensions.Logging
+
+public class MyService(ILogger<MyService> logger)
+{
+	public void DoWork()
+    {
+        logger.LogInformation("Doing work at {Time}", DateTime.UtcNow);
+    }
+}
+```
+----------
+
+### Logging levels (Qayd qilishning darajalari)
+
+_6 ta Log qilish darajasi (KETMA-KETLIKDA) bo’lib ular quyidagilar:_
+
+-   **Trace**
+-   **Debug**
+-   **Information**
+-   **Warning**
+-   **Error**
+-   **Critical**
+
+----------
+
+### Trace
+
+**_Детальный_**  ma’lumotlarni qayd qilish uchun. Odatda  **debug** qilinayotganda yoki software qurilayotganda ishlatilinadi. Masalan har bir funksiya ishga tushganda uni ishga tushganini va nima parameter’lar bilan ishga tushganini qayd qilish:
+
+```
+logger.LogTrace("ProcessData metodi ishga tushyapti. Parameterlari: {Parameter1}, {Parameter2}", param1, param2);
+```
+----------
+
+### Debug
+
+**Log** qilishning bu darajasiham  **Trace’ga** o’xshab ketadi ya’ni biroz kamroq  **_детальный_**  ma’lumotlar bo’ladi ammo buniham  **debug** va dastur ishlab chiqarilayotganda ishlatilinadi.
+```
+logger.LogDebug("{Username} uchun user authentication boshlandi.", username);
+```
+----------
+
+### Information
+
+**Information** darajasi bo’lsa  **Trace** va  **Debug’dan** farqli o’laroq, umumiy ishlar natijasi uchun ishlatsak bo’ladi. Ya’ni  **детальный**-**детальный** ma’lumotlarni chiqarmasdan, umumiy masalan biror-bir ish bajarilib bo’lgandan so’ng ish yakunlanganini qayd qilib qo’yish uchun ishlatsak maqsadga muvofiq bo’ladi.
+```
+logger.LogInformation("{UserId} miqdordagi to'lov {Amount} uchun muvaffaqiyatli to'landi.", userId, amount);
+```
+----------
+
+### Warning
+
+**Warning** — qachonki kutilmagan voqea sodir bo’lsa, ogohlantirish ya’ni  **warning** darajasini ishlatsak bo’ladi. Masalan xotirada joy kam qolganini:
+```
+logger.LogWarning("{ServerId} mana shu server'da joy kam qolyabdi. Faqatgina {FreeSpace} GB joy qoldi!", serverId, freeSpace);
+```
+----------
+
+### Error
+
+**Error** — biror bir jiddiy voqea sodir bo’lsa-yu lekin dastur o’zini o’zi tiklay olib dastur ishlashdan to’xtamasa ishlatsak bo’ladi. Bu dasturni to’xtatmaydigan ammo e’tibor berishimiz majbur bo’ladigan voqea uchun ishlatilinadi.
+```
+logger.LogError(ex, "{UserId} uchun to'lov amalga oshirilayotganda muammoga duch kelindi. Exception: {ExceptionMessage}", userId, ex.Message);
+```
+----------
+
+### Critical
+
+**Bu qayd qilishning eng cho’qqisidagi daraja bo’lib, serverda xatolik yuz bersa, dastur ishdan chiqib ketsa (poyezd relsdan chiqib ketsa) va dastur qayta ishga tushirilishini talab qilsa ushanda ishlatilinadi.**
+```
+logger.LogCritical("Dastur ishga tushmadi. Configuration fayl topilmadi.");
+```
+----------
+
+## Qayd qilishni sozlash
+
+Biz qanday hohlasak shunday  **Log** (qayd) qilish imkoniyatlari bor, masalan faqatgina ma’lum bir  **Log Level’lar** qaydnomaga yoziladi. Va buni mana bunday amalga oshiramiz:
+
+**Program.cs'da:**
+```
+builder.Logging.SetMinimumLevel(LogLevel.Warning); // Faqatgina Warning va undan baland bo'lgan qaydlar
+```
+
+Bu yerda biz  **SetMinimumLevel** ni ichiga qaysi  **Log Level’dan** yuqori bo’lgan qayd qilinishlarni beramiz. Agarda  **Warning** bersak undan yuqorilaridagilar chiqadi,  **Trace** bersak barchasi chiqadi chunki  **Trace** birinchi darajali qayd qilish hisoblanadi.
+
+----------
+
+## Diqqat!
+
+E’tibor bergan bo’lsangiz log qilayotganimda **string interpolation’ga**  o’xshab ketadigan  **sytnax** ishlatdim ammo boshida  **$** mana bu belgi yo’q. O’ylagandursiz xato qilgan bo’lsa keraak deb, ammo hech ham unday emas.
+
+Bunday formatda o’zgaruvchilarni qayd qilib ketsak keyin masalan  **Azure’da** shunday xizmatlar borki ular bilan mana shu  **{}** ni ichidagi nom bilan  **filter** qilib osonlikcha topib olsak bo’ladi. Agarda  **$**  bu belgi bilan  **string interpolation**  qiladigan bo’lsak, unday qilib  **filterlay** olmaymiz.
+
+----------
+
+## Diqqat #2
+
+1.  **_Hamma narsani Information yoki Error qilib Log (qayd) qilavermang! Aniq-tiniq hamma narsani joyida ishlating!_**
+2.  **_Hech qachon parollar, bank kartasi raqamlari, yoki shaxsiy ma’lumotlarni qayd qilmang!_**
+3.  **_String interpolation o’rniga placeholder {} larni ishlating!_**
+
+----------
+
+### Shu Log (qayd) qilishlarni yaxshilab o’rganib olsak, anchagina debug-friendly (debug qilishga oson bo’lgan) dasturlarni qura olamiz.
+
+----------
+
+**_Xurmat bilan,_**
+
+**_Muhammad Xodjayev._**